De 6 stadia van gehechtheid: de waarde en waarom van diepe wortels schieten

Wist je dat hechting de meest fundamentele behoefte van de mens is? En dat deze behoefte al gevoeld wordt vanaf dat je een baby bent? Deze emotionele verbinding tussen kind en ouder is dus onmisbaar bij het creëren en onderhouden van een liefdevolle en diepgaande relatie. Het draagt sterk bij aan overleven, ontwikkelen en je veilig voelen. Toch vind ik de term ‘hechting’ een beetje beladen. Daarom lees je in deze blog ook over ‘band’ of ‘relatie’. Hoe dan ook: het schieten van diepe wortels werpt zijn vruchten af. Wel vergt dat flink wat inlevingsvermogen van de ouders. Want: jouw belevingswereld is niet die van je kind…

Jouw belevingswereld is niet die van je kind

Voor je gevoel zeg je de juiste dingen tegen je kind, doen jullie fijne dingen samen en sta je voor hem/haar klaar als deze je nodig heeft. Ja, jij ervaart jullie emotionele band als veilig, maar hoe weet je of je kind dit ook zo ervaart? Jouw belevingswereld is anders dan die van je zoon of dochter. Dat betekent dat je als ouder goed moet kunnen in- en aanvoelen wat je kind voelt, wat deze nodig heeft - en wat juist niet. Kinderen hebben het nodig dat ouders sensitief, warm en responsief zijn. Dat betekent dat je gevoelig bent voor de signalen van je kind, snapt wat deze bedoelt én op de juiste manier reageert. Afgestemd op die specifieke signalen dus. 

‘You are invited… to be you!’

Bezoek je regelmatig mijn blog-pagina, dan weet je dat Gordon Neufeld mij inspireert. Je las eerder al over zijn visie op verlegenheid, waarin hij stelt (en mij bevestigt) dat verlegenheid bij een kind een kracht is. Een manier om zichzelf af te schermen voor ‘vreemdengevaar’ en zichzelf open te stellen voor belangrijke personen, zoals ouders. Een paar jaar geleden volgde ik een interessante cursus over de gedachtegoed van deze Canadese ontwikkelingspsycholoog. Zo leerde ik dat hij gehechtheid ziet als een uitnodiging om te bestaan in de aanwezigheid van een ander. Maar… dus wel vanuit de beleving van het kind. Voelt het kind zich veilig, geliefd, gezien en gehoord in die uitnodiging? Voelt deze dat ‘ie volledig zichzelf kan en mag zijn - inclusief alle mooie én minder mooie dingen? Oftewel: voelt het kind zich verbonden met zijn ouders? Een mooie manier om als ouders ook eens uit je eigen hoofd te kruipen en je te verplaatsen in dat van je kind. Want: een relatie komt van twee kanten. En waar wij als volwassenen goed met woorden kunnen communiceren, kunnen (jonge) kinderen dat nog niet (zo goed). Voelsprieten uit dus!

Diepe wortels = sterke blauwdruk

In Human Design, een systeem dat inzicht geeft in je krachten en kwaliteiten, spreken we over het hebben van een blauwdruk. Eigenlijk een soort basissamenvatting van wie jij bent als persoon, wat je voorkeuren zijn en hoe je beslissingen maakt. Een heel belangrijk onderdeel van je ‘zijn’ dus - en nog mooier als je deze kent en juist inzet. De mate van gehechtheid speelt, los van je Human Design, een hele belangrijke rol in het vormen van zo’n blauwdruk. Zo bepaalt het hoe een kind is en handelt in toekomstige relaties, legt het de basis voor zijn/haar eigenwaarde en bepaalt het hoe veilig deze zich in zichzelf voelt - en in de wereld waarin ‘ie leeft. En zeg nu zelf: hoe fijn is het als je kind straks volwassen is en deze gezonde relaties opbouwt, veerkrachtig in het leven staat en authentiek voor de dag durft te komen? Yep: duidelijk een retorische vraag. 🙂

Kort en krachtig: dit voelt je kind door een veilige hechting

• ‘Ik heb vertrouwen in relaties’

• ‘Ik ben onvoorwaardelijk geliefd’

• ‘Mijn behoeften doen ertoe - en ze worden gezien en gehoord’

• ‘Ik kan op mezelf rekenen - én op anderen’

• ‘Ik doe ertoe’

• ‘Ik ben goed zoals ik ben’

Nabijheid, verbondenheid en emotionele steun

Baby’s en jonge kinderen horen afhankelijk te zijn van ons als ouders. Dat is namelijk hoe Moeder Natuur het geregeld heeft. Door te voorzien in de behoefte aan nabijheid, verbondenheid en emotionele steun, wordt een sterke hechtingsrelatie opgebouwd en leg je de basis voor toekomstige onafhankelijkheid. Juist, die krachtige gedachten hierboven dus. ;-) Dus ja: een kind hoort op een gegeven moment onafhankelijk te zijn, maar in de ‘reis’ daarnaartoe zal deze dus eerst die afhankelijkheid moeten kunnen ervaren bij zijn/haar ouders. Ik spreek uit ervaring dat dit soms kan voelen als een enorme druk. Je streven is om het ‘perfect’ te doen en vooral te zorgen dat je kind zich niet onveilig hecht. Zal ik je eens wat verklappen? Perfectie bestaat niet. Sterker nog: je zal vaker ervaren dat je niet naadloos aansluit op de behoeften van je kind. Iets wat logisch is, want perfectie is onrealistisch en onhaalbaar. Lees: haal die druk bij jezelf weg, want deze is onnodig zwaar en belastend.

Mentaal verbonden zijn in fysieke afwezigheid 

Nu je hier aangekomen bent, heb je al mogen lezen en leren dat gehechtheid de meest fundamentele menselijke behoefte is. Voelt jouw kind zich verbonden met je, dan leg je de basis voor een onafhankelijke toekomst. De andere kant van de medaille is de grootste bedreiging: gescheiden worden van de ouders. De uitdaging is om te begrijpen hoe je kind het gevoel van verbondenheid kan behouden, terwijl je fysiek wel uit elkaar bent. Én om vervolgens weer te snappen hoe je contact maakt als je daarna weer samenkomt. Want: verbinding gaat veel verder dan in het echt met elkaar samen zijn. Het gaat dus om die diep geschoten wortels, die ook voelbaar zijn in fysieke afwezigheid. 

De diepte in met Gordon Neufeld: de 6 stadia van gehechtheid

Terug naar Gordon Neufeld. In de context van gehechtheid spreekt hij over zes opeenvolgende stadia. Bij gunstige omstandigheden doorloopt een kind die zes stadia in de eerste zes jaren van zijn/haar leven. Elke fase is een bouwsteen voor de volgende, om zo tot een sterke fundering te komen. Maar… let op. Het is géén strak schema wat binnen die zes jaar afgerond moet zijn (je moet namelijk niks). Ook in een latere levensfase kan gehechtheid zich namelijk nog verdiepen. Niet elke situatie is ideaal - en niet elke opvoeding loopt zoals we dat het liefste zien. Er zijn immers eindeloos veel factoren die zorgen voor een andere afslag in ontwikkeling. Denk aan zaken als trauma, neurodiversiteit, gezinsfactoren en ziekte. Hieronder lees je over de wat, wanneer en waarom van de zes stadia.

1. Fysieke nabijheid | 0-12 maanden

Baby's hechten zich via de zintuigen. Door te vertrouwen op dat wat ze voelen, zien, proeven, horen en ruiken, maken ze verbinding  met hun ouders. Door deze zintuiglijke nabijheid kan een baby zich oriënteren en zoekt deze regulatie. Hun temperatuur, hartslag, ademhaling en stressniveaus worden allemaal gereguleerd door fysiek dichtbij hun ouders te zijn. Yep: dé reden dat huid-op-huidcontact zo onwijs belangrijk is. Hup, lekker knuffelen, samen slapen of gezellig wandelen met de draagzak dus! En ohja: ook oudere kinderen en volwassenen blijven met regelmaat hunkeren naar fysieke nabijheid. Denk aan het geven van een knuffel of het vasthouden van een hand.

2. Gelijkenis | 12-24 maanden

Worden jonge peuters onafhankelijker in hun bewegen, dan zullen ze minder tijd doorbrengen in fysiek contact met hun ouders. Plots lopen of rennen ze de andere kant op, om juist fysieke áfstand te creëren. En ja… dat is soms best even slikken. ;-) Om zich toch verbonden te voelen met hun ouders, maken ze een andere move. Ze willen hetzelfde zijn als jou als ouder en gaan je imiteren. Ze observeren je nauwlettend en doen letterlijk na wat jij als ouder ook doet. In dit stadium kan het dus voelen alsof je kind meer afstand zoekt, terwijl het tegendeel waar is. Juist omdat er meer fysieke afstand komt, creëren ze een andere manier om verbinding te maken. Leuk weetje: die gelijkenis opzoeken zie je ook vaak op latere leeftijd terug. In het willen dragen van dezelfde kleding bijvoorbeeld, het overnemen van taal of het uitoefenen van dezelfde hobby’s.

3. Erbij horen | 2-3 jaar 

Hoe meer je peuter groeit en zich ontwikkelt, hoe groter de bewustwording in verschillen tussen mensen. Langzaam gaan ze ervaren dat ze een eigen individu zijn - een eigen ‘ik’ - en voelen ze meer en meer de behoefte om erbij te willen horen. Dit merk je aan uitspraken als ‘mijn moeder’ of ‘mijn speelgoed’. Ze ervaren een bepaalde loyaliteit aan hun familie en belangrijke verzorgers (hun vertrouwde village dus). Een natuurlijke drang om zich verbonden te voelen, die zich uit in het kiezen van de kant van wie belangrijk voor hen is. Van wie ze graag zorg ontvangen, maar voor wie zij dus ook graag willen zorgen. Iets wat je overigens ook blijft terugzien bij oudere kinderen en volwassenen.

4. Betekenis | 3-4 jaar 

Dé fase waarin kinderen écht ervaren dat ze speciaal zijn voor hun ouders (ik hoor je denken: ‘eindelijk!’). Ze zijn steeds meer in staat om fysieke afstand te nemen van hun ouders, wat het belang van die sterke hechtingsbasis extra groot maakt. Het is belangrijk dat ze zich, ondanks de grotere fysieke afstand, nog steeds belangrijk voelen. Geliefd en gehoord. Sterker nog: ze willen in deze fase juist dat de ouder hen het meest speciaal vindt van allemaal. Opnieuw verbinden na scheiding/afstand helpt hierbij om dat gevoel van ‘speciaal zijn’ over te dragen. Iets wat we als volwassenen stiekem hartstikke sterk herkennen, niet? Ook wij willen voelen dat we ertoe doen, dat we geliefd zijn en dat we na een fysieke scheiding gemist zijn. Heerlijk om heel even die onverdeelde aandacht te krijgen - en zo je hechtingsbatterij weer even lekker op te laden.

5. Liefde | 4-5 jaar

In deze fase komen diepere liefde en emotionele intimiteit samen. Na alle doorlopen hechtingsfasen voelt het kind zich veilig om zijn hart aan jou te geven. Hij voelt dat de liefde van zijn ouders onvoorwaardelijk is en vertrouwt erop dat dit vanzelf komt. Dit niet verdiend hoeft te worden (bye, belonen en straffen!). Je kind kan hartjes tekenen, zich richten op kusjes en zelfs zeggen dat ‘ie met je wil trouwen. Stuk voor stuk handelingen die dat diepere gevoel van liefde dragen. Het is onwijs belangrijk dat onze acties - hoe we omgaan met (de gevoelens van) onze kinderen - de liefde voor onze kids weerspiegelen. Ze hunkeren ernaar onze liefde te voelen in onze manier van opvoeden. Ja, dit is dus ook een hele kwetsbare fase. Want we weten allemaal: wanneer je je hart aan iemand toevertrouwt, open je ook de mogelijkheid naar hartzeer. Vertrouwen = key. 

6. Gekend worden | 5-6 jaar

Elk kind moet zich gehoord, gezien en gekend voelen. Deze laatste fase focust op psychologische intimiteit. Niet alleen dat ze geliefd zijn, maar ook dat ze oprecht begrepen worden. Kinderen willen dat hun ouders - en anderen die voor hen belangrijk zijn - onthouden wat ze wel en niet leuk vinden. Waar krijgen ze een glimlach van? Wat zorgt juist voor tranen? Wat zorgt voor blijdschap en euforie - en wat juist voor angst en verdriet? Ze waarderen het dat de ouder interesse toont in hun interesses. Oftewel: ze willen wat elke volwassene - elk mens - wil: acceptatie, liefde, erkenning en begrip. Het zijn net mensen…

In welke fase zit jouw kind?

Zoals eerder gezegd is het ‘t ideaalscenario als je kind deze zes stadia precies op leeftijd doorloopt. Zijn de omstandigheden anders en loopt de leeftijd niet gelijk met het omschreven stadium zoals hierboven? Geen zorgen, dit heeft niks met ‘vertraging’ of ‘falen’ te maken, maar alles met het feit dat elk gezin en elk mens anders is. Laten we leeftijd dus even loslaten en vanuit de omschrijving kijken in welke hechtingsfase jouw kind nu zit. De fase gevonden? Dan kan dit je helpen om je kind zich nog meer verbonden met je te laten voelen. Op de manier die hij/zij het meeste nodig heeft. Ook kan het je context geven bij zijn/haar gedrag én helpt het jou in het begeleiden en selecteren van strategieën die aansluiten op de dieperliggende emoties van je kind. Win, win, win!

Voordat je gaat: 4 x boosters voor je hechtingsinstinct 

Leuk, al die kennis en inzichten, maar toepassen is toch wat anders. Dat begint allemaal bij bewustzijn (en die heb je nu!), maar ook bij het vinden en ontwikkelen van je hechtingsinstinct. Voordat je deze blog wegklikt, trakteer ik je daarom op vier tips om je hechtingsinstinct aan te wakkeren. ‘Kleine’ dingen die een groot verschil kunnen maken. Oftewel: diepe wortels schieten in 3, 2, 1…

1. Een houding die de liefdestaal spreekt
   Maak oogcontact, noem zijn/haar naam, spreek positieve en fijne woorden uit of geef een spontane knuffel of kus. Iedereen wordt blij van liefde!

2. Verras met iets om aan ‘vast te houden’
   En nee, dat hoeft niet fysiek te zijn. Mentaal of emotioneel is zelfs stérker. Dat wat je geeft, is het meest waardevol als dit ongevraagd is/als een verrassing komt. Toon initiatief en laat ‘voelen’ dat het oprecht is. Door het achterlaten van een briefje bijvoorbeeld. Of het bewust koken van die lievelingsmaaltijd.

3. Nodig afhankelijkheid uit
   Ook al roept je kind dat ‘ie het allemaal zo graag zelf en alleen doet: élk kind heeft het nodig om een bepaalde mate van afhankelijkheid te ervaren (ook al lijkt het soms of ze helemaal niks van je willen). Afhankelijkheid zijn van ouders in nodig, pas dan kunnen we doorgroeien naar onafhankelijkheid. Blijf betrokken dus, het legt de basis voor nu én de toekomst.

4. Ben een betrouwbare gids
   Als ouder moet je je niet alleen als oriëntatiepunt ontwikkelen, maar deze rol van ‘gids’ ook vast blijven houden. Maak je kind bekend met zijn omgeving en laat voelen dat jij er bent om op terug te vallen als dat nodig is.

GevoelsRijke afsluiter: zodra we als baby’tjes deze wereld bereiken, voelen we de behoefte om te hechten met onze ouders. Te verbinden met hen die ertoe doen. Een basisbehoefte die zich jarenlang blijft doorontwikkelen - en die we ons héle leven met ons meedragen. Wat mij betreft is die kennis genoeg reden om als ouder bewuste aandacht te geven aan het creëren van verbinding. Vanaf de geboorte - en met eeuwige doorlooptijd. Ken jezelf en heb jezelf lief (je kan pas echt liefde schenken als je van jezelf houdt), maar ken vooral ook de binnenwereld van je kind. Zet je voelsprieten uit, vang signalen op en communiceer met sensitiviteit, warmte en responsiviteit. En nee: dat hoeft dus niet ‘perfect’ te zijn. Vooral passend voor jullie, wat komt met vallen en opstaan. Want: geen enkele wortel is hetzelfde - en elke wortel vertelt zijn eigen, unieke verhaal.